Ἀναστάσιος Ἀρχιεπίσκοπος Τιράνων,Δυρραχίου καὶ Πάσης Ἀλβανίας
ἐφημ. «Καθημερινή» 23.11.19. ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ. Βιβλιογραφία»
1. Πολλὰ γράφονται καὶ λέγονται, µῆνες τώρα, σχετικὰ μὲ τὸ Οὐκρανικὸ ἐκκλησιαστικὸ ζήτηµα. Τὸ πιὸ κρίσιµο καὶ ἀναγκαῖο, ὅµως, εἶναι νὰ τονισθεῖ τὸ χρέος τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος ἐκφράζοντας τὴν πατερικὴ πνευµατικὴ ἐµπειρία καὶ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση διακήρυξε: «Τὸ τῆς Ἐκκλησίας ὄνοµα οὐ χωρισµοῦ, ἀλλὰ ἑνώσεως καὶ συµφωνίας ὄνοµα. Ἐκκλησία γέγονε οὐχ ἵνα διηρηµένοι ὦµεν, ἀλλὰ συνηµµένοι». Καὶ ἀλλοῦ: «Οὐδὲν οὕτω παροξύνει τὸν Θεὸν ὡς τὸ Ἐκκλησίαν διαιρεθῆναι». Ὁποιαδήποτε, λοιπόν, ἐνέργεια ὀφείλει νὰ λαµβάνει σοβαρὰ ὑπ᾽ ὄψη τὴ βασικὴ αὐτὴ ἀλήθεια: Ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πρὶν καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα.
2. Τὰ ἐκκλησιαστικὰ γεγονότα τοῦ ἔτους, ποὺ πέρασε, δηµιούργησαν μία νέα πραγµατικότητα, μὲ τὴν προφανῆ ἀνάµειξη καὶ γεωπολιτικῶν ἐνδιαφερόντων καὶ σκοπιµοτήτων. Ἡ νέα αὐτὴ κατάσταση δὲν εἶναι δυνατὸν ἐµµέσως ἢ ἀµέσως νὰ ἀγνοεῖται. Ἡ παραχώρηση τοῦ Αὐτοκεφάλου στὴν Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας δὲν ἔφερε τὴν ποθητὴ ἑνότητα τῶν Ὀρθοδόξων οὔτε τὴν εἰρήνη, ὅπως εἶχε συµβεῖ μὲ ὅλες τὶς προηγούµενες παραχωρήσεις Αὐτοκεφαλίας. Τὸ κεντρικὸ πρόσωπο τοῦ Οὐκρανικοῦ προβλήµατος, ὁ αὐτοαποκαλούµενος «Πατριάρχης» κ. Φιλάρετος, τελικὰ ἀρνήθηκε τὸν Τόµο, κατηγορώντας τὸ περιεχόµενο καὶ τὸν σκοπό του. Οἱ διχασµοὶ ἔχουν ἐπεκταθεῖ καὶ σὲ ἄλλες περιοχὲς καὶ γενικότερα στὸν Ὀρθόδοξο κόσµο. Παράλληλα, τὸ κατ᾽ ἐξοχὴν µυστήριον τῆς ἑνότητος καὶ τῆς συγγνώµης -ἡ Θεία Εὐχαριστία- χρησιµοποιήθηκε ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας κατὰ τὴν ἀντιπαράθεση ὡς µοχλὸς πιέσεως. Δεκάδες ἑκατοµµύρια Ὀρθοδόξων ἔχουν διακόψει τὴν εὐχαριστιακὴ κοινωνία μὲ τὸ Οἰκουµενικὸ Πατριαρχεῖο, τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας καὶ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος. Ἐξ ἄλλου τὸ ζήτηµα τῆς ἐγκυρότητος τῶν χειροτονιῶν ποὺ ἐτέλεσε ὁ αὐτοαποκαλούµενος «Πατριάρχης» κ. Φιλάρετος, ἐνῶ ἦταν ἀφορισµένος καὶ ἀναθεµατισµένος, ἐξακολουθεῖ νὰ διχάζει. Τὰ ἐπώδυνα ἀποτελέσµατα τῆς γενοµένης ἐγχειρήσεως εἶναι πασίγνωστα ὄχι µόνο στοὺς Ὀρθοδόξους κύκλους, ἀλλὰ γενικότερα σὲ ὅλο τὸν χριστιανικὸ κοσµο.
3. Πρὸς τὸ παρόν, στὶς περισσότερες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἐπικρατεῖ µία ἀνησυχητικὴ σιωπή. Οἱ διαφαινόµενες ἑκατέρωθεν πολιτικὲς πιέσεις τραυµατίζουν τὸ πνευµατικὸ κύρος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐνῶ ἡ κινητοποίηση ἀνεύθυνων προσώπων, γιὰ νὰ λοιδοροῦν ἐκείνους ποὺ διατυπώνουν διαφορετικὲς ἐκτιµήσεις, κολακεύοντας συγχρόνως ὅσους ὑποστηρίζουν, εὐτελίζει τὸν διορθόδοξο διάλογο σὲ µία κρίσιµη γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία ἐποχή. Ὁρισµένοι ἐκκλησιαστικοὶ κύκλοι ἐκφράζουν τὴν προσδοκία ὅτι σιγὰ σιγὰ ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες θὰ ἀναγνωρίσουν τὸν παραλαβόντα τὸν Τόµο. Ὅµως, κι ἂν ἀκόµη ὁρισµένες Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες τὸν ἀναγνωρίσουν, ἀρκετὲς ἄλλες, ὅπως δηλώνουν στὶς µέχρι τοῦδε δηµόσιες τοποθετήσεις τους, θὰ παραµείνουν στὴν ἄρνηση. Μὲ ἀποτέλεσµα µία ἐθνοφυλετικὴ διάσπαση (σὲ Ἕλληνες, Σλάβους καὶ ὅσους ἐπιθυµοῦν ἁρµονικὲς σχέσεις μὲ ὅλους), ἡ ὁποία ἀκυρώνει τὸν πολυεθνικὸ καὶ πολυπολιτισµικὸ χαρακτήρα τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τὴν οἰκουµενικότητά της. Τὰ ἐκκλησιαστικὰ σχίσµατα δὲν τὰ διορθώνει αὐτοµάτως ὁ χρόνος οὔτε τὰ ἐπουλώνει· ἀντιθέτως τὰ παγιώνει καὶ τὰ βαθαίνει.
4. Ἐπείγει πλέον νὰ ἀναζητηθοῦν δρόµοι ὑπερβάσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς πολώσεως. Γιὰ τὴν ἀντιµετώπιση τῶν ποικίλων συγκρούσεων στὸν κόσµο τὸ πρῶτο στάδιο ἐνεργειῶν εἶναι ἡ ἀποκλιµάκωση. Εἶναι εὐρύτατα ἀποδεκτὸ καὶ συχνὰ ἐπαναλαµβάνεται διεθνῶς ὅτι µόνον μὲ σοβαρὸ διάλογο εἶναι δυνατὸν νὰ ἀντιµετωπιστοῦν οἱ ἐντάσεις. Ἂς ἐπιδιωχθεῖ τὸ συντοµότερο ἐκ νέου ἐπικοινωνία καὶ ἀνταλλαγὴ δηµιουργικῶν προτάσεων µεταξὺ τῶν βασικῶν παραγόντων τῆς κρίσεως. Ὑπάρχουν στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πρόσωπα ποὺ µποροῦν νὰ συµβάλουν στὴν ἄµεση ἔναρξη διαβουλεύσεων.
5. Καιρὸς νὰ τεθοῦν ὡς βάσεις τῶν νέων προσπαθειῶν ἀλήθειες τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, οἱ ὁποῖες στηρίζονται στὴν Ἁγία Γραφή. Π.χ.: «τί δὲ μὲ καλεῖτε, Κύριε Κύριε, καὶ οὐ ποιεῖτε ἃ λέγω;» (Λουκ. 6:46, πρβλ. Ματθ.7:21)· «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑµῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑµῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωµένους ὑµᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς µισοῦσιν ὑµᾶς … » (Ματθ. 5:44)· «ἄφες ἡµῖν τὰ ὀφειληµατα ἠµῶν, ὡς καὶ ἡµεῖς ἀφίεµεν τοῖς ὀφειλέταις ἠµῶν … » (Ματθ.6:12) « … σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ Πνεύµατος ἐν τῷ συνδέσµῳ τῆς εἰρήνης» (Ἐφεσ. 4:3, βλέπε καὶ Γαλ. 5:15). Ἀκολουθώντας πιστὰ τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου θὰ διακρίνουµε νέους δρόµους γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῆς κρίσεως.
6. Ὑπάρχουν λύσεις. Θὰ µᾶς φωτίσει ὁ Θεὸς νὰ τὶς προσδιορίσουµε. Οἱ λύσεις βεβαίως δὲν θὰ ἐπιτευχθοῦν μὲ τὴν ἀνταλλαγὴ προσβλητικῶν καὶ ἀπειλητικῶν κειµένων ἢ μὲ ἐξωεκκλησιαστικὲς παρεµβάσεις· οὔτε εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπιβληθοῦν µονοµερῶς ἢ αὐτοµατως μὲ τὸ πέρασµα τοῦ χρόνου. Κάθε καθυστέρηση ἐπιδεινώνει τὴν ἤδη ὀδυνηρὴ κατάσταση. Καὶ ἂν «στὸ τέλος», «στὸ µέλλον», βρεθεῖ κάποια λύση, θὰ ἔχουν πλέον συσσωρευθεῖ στὴν ἱστορία τῆς Ὀρθοδοξίας πολλὲς δυσάρεστες σελίδες. Ἡ βασικὴ ἀρχὴ τῆς Συνοδικότητος, στὴν ὁποία ἔχει στηριχθεῖ διαχρονικὰ ἡ πορεία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, εἶναι ἡ µόνη τελικὰ ποὺ µπορεῖ νὰ ἀνοίξει διέξοδο στὴν ὑφισταµένη κρίση. Συνηγµένοι ἐν Ἁγίῳ Πνεύµατι, μὲ ἀλληλοσεβασµὸ καὶ ἀποκλειστικὸ σκοπὸ τὴν ἀνεύρεση µιᾶς εἰρηνικῆς ρυθµίσεως, ἔχουµε τὴ δυνατότητα νὰ καταλήξουµε σὲ µία λύση κοινῶς ἀποδεκτὴ γιὰ ὅλη τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ὅσο ἀναβάλλεται ἡ ἀξιοποίηση τῆς Συνοδικότητος σὲ Πανορθόδοξο ἐπίπεδο, οἱ πολυµερεῖς διασπάσεις στὴν Ὀρθόδοξη Οἰκουµένη θὰ γίνονται πολλαπλὰ ἐπικίνδυνες. Ἡ σηµερινὴ τεχνολογία ἐπιτείνει τὸν θόρυβο, τὴ σύγχυση καὶ τὴν ἀναταραχὴ µεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων· καὶ τελικὰ µειώνεται ἡ ἀξιοπιστία τῆς Ὀρθοδοξίας στὸν σύγχρονο κόσµο.
7. Καθὼς πλησιάζουν τὰ Χριστούγεννα, ἡ µεγάλη ἑορτὴ τῆς ἐλεύσεως στὴν ἀνθρωπότητα τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ, τῆς ἐκπληκτικῆς πρωτοβουλίας τοῦ Πατρὸς γιὰ τὴ συµφιλίωση μὲ τὸ ἀνθρώπινο γένος, ἐντείνουµε ταπεινὰ τὴ δέησή µας ὅπως ἐπιταχυνθοῦν τὰ βήµατα πρὸς συµφιλίωση, πρὸς καταλλαγή. Ὥστε νὰ δικαιούµεθα νὰ συµψάλουµε ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι τὸ «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. 2:14). «Τὰ δὲ πάντα ἐκ τοῦ Θεοῦ τοῦ καταλλάξαντος ἡµᾶς ἑαυτῷ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ δόντος ἡµῖν τὴν διακονίαν τῆς καταλλαγῆς». (Ὅλα δὲ προέρχονται ἀπὸ τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος µᾶς συµφιλίωσε μὲ τὸν ἑαυτό του διὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ µᾶς ἀνέθεσε τὸ ἔργο τῆς συµφιλιώσεως) (Β´ Κορ. 5:18).
8. Ἡ πρωτοβουλία γιὰ τὴ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῆς νέας πραγµατικότητος ἀνήκει ἀναµφιβόλως στὸ Οἰκουµενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἀλλὰ καὶ ὅλες οἱ Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες, ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ Ὀρθόδοξοι, ἔχουµε εὐθύνη νὰ συµβάλουµε στὴ συµφιλίωση. Μὲ τὴν καταλλαγὴ θὰ εἰρηνεύσουν ἑκατοµµύρια πιστῶν ἀνθρώπων. Συγχρόνως ἡ Ὀρθοδοξία θὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν πνευµατική της ἱκανότητα νὰ ἐπουλώνει τὶς πληγές, μὲ ὁδηγὸ τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος. Ἐπιβεβαιώνοντας τὴν ἀλήθεια ὅτι εἶναι ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἔχει Κεφαλὴν τὸν Χριστόν, τὸν σαρκωθέντα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, «δι᾽ ὃν τὰ πάντα καὶ δι᾽ οὗ τὰ πάντα» (Ἑβρ. 2:10), «τοῦ δόντος ἡµῖν τὴν διακονίαν τῆς καταλλαγῆς» (Β´ Κορ. 5:18).